मशरूम शेती व्यवसाय कसा सुरू करावा..

Nitin JadhavJuly 7, 2023

0 385 7 minutes read

मशरूम शेती व्यवसाय हा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी कमी स्टार्ट-अप भांडवली गुंतवणुकीसह काही आठवड्यांमध्ये मोठ्या नफ्याचे साधन बनू शकतो. mushroom farming

ज्या व्यक्तीला मशरूम पिकवण्याच्या विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाची थोडीफार कल्पना आहे आणि शेतीसाठी स्वतःची इमारत आहे -मशरूम व्यवसाय सुरू करण्यासाठी तो योग्य पर्याय असेल. मशरूमची लागवड ही एक कला आहे आणि त्यासाठी अभ्यास आणि अनुभव दोन्ही आवश्यक आहेत.

मशरूम शेती व्यवसाय कसा सुरू करावा?

मशरूमची लागवड Mushroom Farming Business in Marathi हिवाळ्यात केली जाते कारण ती कमी तापमानातच पिकवता येते. त्यासाठी तुम्ही 250 स्क्वेअर ते 1000 स्क्वेअर जागा वापरू शकता. तुमचे बजेट चांगले असेल तर तुम्ही जास्त जागा वापरू शकता. तुम्हाला किती चौरस जागा वापरायची आहे हे तुमच्यावर अवलंबून असते.

मशरूमची लागवड एका खोलीतही करता येते. तुम्हाला वेगळी जागा बनवून मशरूमची लागवड करायची आहे की खोलीत मशरूमची लागवड करायची आहे हे तुमच्यावर अवलंबून आहे. खोलीचा वापर यासाठी देखील केला जातो कारण हिवाळ्याच्या हंगामात खोलीचे इष्टतम तापमान असते.

कंपोस्ट तयार करणे

मशरूम लागवडीसाठी Mushroom Farming Business in Marathi जागा निश्चित केल्यानंतर तुम्हाला खताची गरज लागते. मशरूमच्या लागवडीमध्ये कंपोस्ट खताची महत्त्वाची भूमिका आहे. तुम्ही गव्हाच्या पेंढ्याद्वारे कंपोस्ट खत बनवू शकता, यासाठी तुम्हाला सुमारे 1400 लिटर पाणी घ्यावे लागेल.

यासाठी त्यात 1.5 किलोग्राम फॉर्मेलिन मिसळून त्यात 150 ग्रॅम बेवेस्टीन, 1 क्विंटल आणि 50 किलो पेंढा भिजवावा, त्यानंतर हे मिश्रण काही वेळ झाकून ठेवावे त्यामुळे पेंढा शुद्ध होईल. ज्याचा फायदा चांगले उत्पन्न घेण्यास होतो.

मशरूमची पेरणी

मशरूमसाठी पेंढा तयार झाल्यानंतर, मशरूम पेरणी केली जाते. मशरूम पेरण्यापूर्वी, आपण पाण्यात भिजवलेले पेंढा बाहेर काढून हवेत पसरवावे, जेणेकरून त्यातील पाणी आणि ओलावा सुकून जाईल. पेरणीसाठी तुम्हाला पॉलिथिनच्या पिशव्या घ्याव्या लागतील, ज्याचा आकार 16 बाय 18 असावा.

सर्वप्रथम या पॉलिथिन पिशव्यांमध्ये पेंढा टाका, नंतर मशरूमचे धान्य शिंपडा, त्यानंतर पुन्हा एकदा या धान्यांच्या वर पेंढ्याचा थर टाका, नंतर या थराच्या वर एकदा मशरूमचे दाणे शिंपडा.

या पॉलिथिन पिशवीमध्ये दोन्ही कोपऱ्यांवर छिद्रे पाडणे आवश्यक आहे, जेणेकरून पेंढ्याचे अतिरिक्त पाणी इत्यादी काढून टाकता येईल. ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर पिशव्या अशा ठिकाणी ठेवाव्यात जेथे कमी वाव असेल. काही मशरूम आहेत ज्यासाठी पेंढा आणि मशरूमचे धान्य एकत्र मिसळले जाते.

हवेपासून मशरूमचे संरक्षण करणे

सुरुवातीला Mushroom Farming Business in Marathi मशरूमचे हवेपासून संरक्षण करणे फार महत्वाचे आहे, अन्यथा ते ओलाव्यामुळे खराब होऊ शकतात. त्यांना आर्द्रतेपासून वाचवण्यासाठी, या पिशव्या अशा खोलीत ठेवा जेथे हवेचा प्रवेश जवळजवळ प्रतिबंधित आहे.

मशरूम पिशव्या ठेवण्याच्या पद्धती

मशरूमच्या चांगल्या उत्पादनासाठी त्यांच्या पिशव्या व्यवस्थित ठेवणे खूप महत्वाचे आहे. त्यांची योग्य देखभाल करणे आवश्यक आहे. त्यासाठी तुम्ही खोलीत लोखंडी बेड इत्यादी बनवू शकता आणि त्यामध्ये या पिशव्या ठेवू शकता.

मशरूम काढणी आणि देखभाल

मशरूम पिकाचा कालावधी बघितला तर मशरूमचे पीक ५० ते ६० दिवसात तयार होते, त्यानंतर तुम्ही मशरूमचे पीक काढू शकता. मशरूम पिकाच्या काढणीसोबतच त्याच्या देखभालीचीही काळजी घ्यावी लागते. मशरूम काढणीनंतर खराब होऊ नयेत आणि ते सुरक्षित असावेत याकडे विशेष लक्ष द्यावे लागते.

मशरूम लागवडीसाठी बियाणे कोठे खरेदी करावे?

तसे, मशरूमच्या बियांची किंमत 75 ते 80 रुपये प्रति किलो आहे, परंतु बियाण्याची किंमत देखील त्याच्या विविधतेवर अवलंबून असते आणि आपण कृषी विज्ञान केंद्र किंवा आपल्या कोणत्याही विश्वासार्ह दुकानातून बियाणे खरेदी करू शकता.

जर तुमच्या आजूबाजूला अशी सुविधा उपलब्ध नसेल तर Mushroom Farming Business in Marathi तुम्ही ते इंडिया मार्ट वरून ऑनलाईन देखील खरेदी करू शकता, तिथे तुम्हाला मशरूमच्या बियांचे अनेक विक्रेते सापडतील. तुम्हाला बिया कुठून घ्यायच्या आहेत हे तुमच्यावर अवलंबून आहे.

मशरूम शेती फायदेशीर आहे का?

गेल्या काही वर्षांत मशरूमच्या विक्रीत मोठी वाढ झाली आहे. युनायटेड स्टेट्समध्ये, मशरूमशी संबंधित वस्तूंची उलाढाल $ 45 अब्जांपर्यंत पोहोचली आहे. 20210-2028 या कालावधीत 9.5% वार्षिक वाढीचा दर उद्योग तज्ञांनी वर्तवला आहे. पेनसिल्व्हेनिया अमेरिकेतील मशरूमचे सर्वात मोठे उत्पादन करते.

मशरूम पूरक
अन्न additives म्हणून बुरशी
रेडी टू फ्रूट ब्लॉक्स
कापड
मायकोरेमीडिएशन
मानसिक आरोग्य

त्यामुळे, आम्ही असा निष्कर्ष काढू शकतो की मशरूम शेती व्यवसाय हा जगभरातील सर्वात फायदेशीर इनडोअर फार्मिंग व्यवसायांपैकी एक आहे.

मशरूम शेती सुरू करण्यासाठी येथे 18 पायऱ्या आहेत

मशरूम शेती व्यवसाय तुमच्यासाठी योग्य आहे का ते ठरवा?

मशरूम शेती सर्वोत्तम लोकांसाठी अनुकूल आहे ज्यांना बागकाम, रोपे वाढवणे आणि कृषी क्रियाकलापांमध्ये उत्सुकता आहे. तुम्‍ही एखादा व्‍यवसाय सुरू करण्‍याची योजना करत असल्‍याने, विक्रेते आणि खरेदीदारांच्‍या नेटवर्किंगमध्‍ये संप्रेषण क्षमता हा एक अतिरिक्त फायदा असेल.

मशरूम फार्मवर यापूर्वी काम केलेली व्यक्ती स्वतःचा मशरूम शेती व्यवसाय सुरू करू शकते. अन्यथा, प्राविण्य मिळविण्यासाठी मशरूम शेतीचे तांत्रिक प्रशिक्षण घेणे केव्हाही चांगले.

मशरूम शेतीसाठी प्रकार/विविधता निवडा

वेगवेगळ्या प्रकारच्या मशरूमचा उत्पादन खर्च वेगवेगळा असतो आणि उपलब्ध पैशांची रक्कम आणि दीर्घकालीन गुंतवणुकीचा फायदा यावर अवलंबून बजेट ठरवणे महत्त्वाचे आहे.

ढोबळपणे, तीन प्रकारचे मशरूम आहेत जे संवर्धित आहेत. ते बटन मशरूम, ऑयस्टर मशरूम आणि पॅडी स्ट्रॉ मशरूम आहेत.

मशरूमची शेती सुरू करण्यासाठी एक चांगली विविधता म्हणजे ऑयस्टर मशरूम. शिताके, लायन्स माने, व्हाईट बटन आणि पोर्टोबेलो या इतर फायदेशीर आणि सहज वाढू शकतील अशा जाती आहेत.

मशरूम शेतीसाठी पर्यावरण

मशरूम शेती व्यवसायात मशरूम उत्पादनासाठी पर्यावरणाचा विचार करा. वेगवेगळ्या जातींना वेगळ्या प्रकारचे वातावरण आवश्यक असते. उदाहरणार्थ, ऑयस्टर मशरूमला 15 ते 20 डिग्री सेल्सियस तापमान, 80 ते 90% आर्द्रता, चांगले वायुवीजन, प्रकाश आणि स्वच्छता यासारख्या काही मूलभूत पर्यावरणीय आवश्यकता असतात. mushroom farming

मशरूम शेतीसाठी स्पॉन मिळवा

संस्कृती सुरू करण्यासाठी तुम्हाला जन्म देणे आवश्यक आहे. तुम्ही निर्जंतुकीकरण संस्कृती वापरून तुमचे स्वतःचे स्पॉन तयार करू शकता किंवा तुम्ही पुरवठादारांकडून तयार-टू-इनोक्यूलेट स्पॉन्स खरेदी करू शकता. स्पॉन्सचे उत्पादन दीर्घकाळात स्वस्त असू शकते, कारण या प्रकरणात स्टार्टअप खर्च जास्त असेल.

मशरूम शेतीसाठी सब्सट्रेट तयार करा

सेल्युलोज आणि लिग्निन असलेल्या मोठ्या प्रमाणात कृषी-कचऱ्यावर मशरूमची लागवड केली जाऊ शकते जे सेल्युलोजच्या अधिक एंझाइम उत्पादनास मदत करते जे अधिक उत्पन्नाशी संबंधित आहे. तुम्ही भात, गहू आणि नाचणीचा पेंढा, मक्याचे देठ आणि बाजरी आणि कापूस, उसाचे बगॅस, भुसा, ताग आणि कापसाचा कचरा, वाळलेले गवत, चहाच्या पानांचा कचरा इत्यादी वापरू शकता.

तुम्ही काही औद्योगिक कचरा जसे की पेपर मिल स्लज, कॉफी उपउत्पादने, तंबाखूचा कचरा इत्यादी वापरू शकता. सब्सट्रेट तयार करण्याच्या काही लोकप्रिय पद्धती म्हणजे स्टीम पाश्चरायझेशन, गरम पाण्याची प्रक्रिया, कंपोस्टिंग आंबवणे आणि रासायनिक निर्जंतुकीकरण. सब्सट्रेट तयार करण्याच्या काही लोकप्रिय पद्धती म्हणजे स्टीम पाश्चरायझेशन, गरम पाण्याची प्रक्रिया, कंपोस्टिंग किण्वन आणि रासायनिक निर्जंतुकीकरण.

मशरूम शेतीसाठी पिशव्या/बॉक्स/ट्रे पॅक करा

पिशवी बनवण्याच्या प्रक्रियेमध्ये साधारणपणे सब्सट्रेट कंपोस्ट करणे, कंपोस्ट केलेल्या सामग्रीने पिशव्या भरणे, स्पॉनिंग करणे आणि नंतर परिपक्वता अवस्थेपर्यंत उष्मायन करणे समाविष्ट असते.

मशरूमसाठी उष्मायन

उगवलेल्या पिशव्या/बॉक्स/ट्रे एका गडद क्रॉपिंग रूममध्ये एका उंच प्लॅटफॉर्मवर केंद्रित करा जेणेकरून कोणत्याही नैसर्गिक प्रकाशाचा धोका खोलीत येऊ नये. वाढणारे क्षेत्र विशिष्ट तापमानावर ठेवा जे विविधतेवर अवलंबून असते.

मशरूम शेतीमध्ये फळधारणा

विविध प्रजातींना वेगवेगळ्या तापमानाची आवश्यकता असताना, फळधारणेदरम्यान ७०-८०% उच्च आर्द्रता आवश्यक असते. पर्यावरणातील आर्द्रतेनुसार पीक खोलीसाठी वारंवार पाण्याची फवारणी करणे आवश्यक आहे.

मशरूम संचयित करताना संरक्षण उपाय

मशरूमवर माशांच्या स्प्रिंगटेल्स आणि माइट्सच्या हल्ल्याचा संशय आहे. पीक बुरशीजन्य रोगास प्रवण आहे आणि पिवळे डाग, तपकिरी ठिपके इत्यादी रोग देखील होऊ शकतात. आक्रमणांनुसार आपल्याला काही विशिष्ट नियंत्रण उपायांची आवश्यकता असेल.

मशरूम शेती काढणी आणि साठवण

कापणीसाठी योग्य आकार हे फळांच्या शरीराच्या आकार आणि आकारावरून ठरवले जाऊ शकते. बीजाणू बाहेर पडण्यापूर्वी मशरूमची कापणी करावी. एका क्यूबमधून एका वेळी मशरूम उचलण्याचा सल्ला दिला जातो.

मशरूम प्रक्रियेमध्ये दोन प्रकारचे स्टोरेज समाविष्ट आहे- दीर्घकालीन आणि अल्पकालीन. ताजे कापणी केलेले मशरूम कमी तापमानात (0-5°c) जास्तीत जास्त दोन आठवडे साठवले जाऊ शकतात. 2-4% ओलावा असलेले वाळलेले मशरूम, चवीत कोणताही बदल न करता सीलबंद पाउचमध्ये 3-4 महिने साठवले जाऊ शकतात.

मशरूम शेती व्यवसाय योजना लिहा

मशरूम शेतीसारखा छोटा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी विशिष्ट व्यवसाय योजना आवश्यक आहे. तपशीलवार बजेट तयार करा; तुमच्या व्यवसायासाठी स्पष्ट धोरण आणि उद्दिष्टे लिहा, तुम्हाला कोणती विविधता वाढवायची आहे आणि देशांतर्गत किंवा निर्यातीसारखे तुमचे लक्ष्य बाजार काय असेल.

तुमच्या घरातील किंवा लहान मशरूम शेती व्यवसायासाठी तुमच्या व्यवसाय योजनेत ज्या विषयांवर लक्ष देणे आवश्यक आहे ते खालीलप्रमाणे आहेत:

स्टार्ट-अप खर्च आणि आवर्ती खर्च काय आहेत?
आपले लक्ष्यित ग्राहक
किंमत धोरण
बीजाणू आणि इतर कच्च्या मालाची खरेदी
तुम्हाला किती नफा अपेक्षित आहे?
तुमची मशरूम कुठे विकायची योजना आहे?

मशरूमच्या लागवडीला किती वाव आहे?

मशरूमचे अनेक प्रकार भारतात आढळतात. भारतात बटन मशरूमला चांगली मागणी आहे, तर इतर मशरूमची (ऑयस्टर, मिल्की इ.) मागणी फारशी नाही, पण आजकाल त्याची लोकप्रियताही वाढत आहे.

अधिकाधिक लोक मशरूममध्ये आढळणाऱ्या विविध पोषक तत्वांमुळे आरोग्याबाबत जागरूक होत आहेत. त्यामुळे मशरूमची मागणी दिवसेंदिवस वाढत आहे.

जर तुम्हाला लहान व्यवसाय म्हणून मशरूम शेती सुरू करायची असेल, तर ही शेती अवघड नाही, कमी भांडवल आणि कमी जागेत घरात राहूनही ही शेती सहज सुरू करता येते. अलीकडे आपल्या भारतातील काही राज्ये जसे उत्तर प्रदेश, राजस्थान, मशरूमची लागवड सुरू झाली आहे, एवढेच नाही तर काही थंड राज्यांमध्येही त्याची लागवड केली जात आहे.

मशरूम फार्मिंग व्यवसाय सुरू करण्यासाठी किती खर्च येतो?

मशरूम-उत्पादक युनिट सुरू करण्याचा खर्च जास्त नाही. 300-500 चौरस फूट क्षेत्रफळ 10,000 पौंडांपेक्षा जास्त मशरूम तयार करण्यासाठी पुरेसे आहे. मशरूम शेती व्यवसाय सुरू करण्याची किंमत आकार आणि उत्पादन उत्पादनावर अवलंबून $2500 ते $10,000 च्या श्रेणीत असणे अपेक्षित आहे.

इतर खर्चामध्ये तापमानवाढीसाठी एलईडी फ्लोरोसेंट दिवे, मशरूम स्पोर्स, केसिंग माती, खत, पॉलिथिन पिशव्या, लाकडी कपाट आणि खोल्या उभारण्यासाठी प्रारंभिक बांधकाम खर्च यांचा समावेश आहे. त्यामुळे कोणीही काही हजार डॉलर्सची गुंतवणूक करून मशरूम शेती व्यवसाय सुरू करू शकतो. mushroom farming

किंमत निश्चित करा आणि नफा परतावा अंदाज लावा

व्यवसायाच्या नफ्यात योग्य किंमत धोरण महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावेल. किंमती ठरवण्यापूर्वी सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे सध्याच्या मशरूम विक्रेत्यांद्वारे विकल्या जाणार्‍या समान वस्तूंची किंमत बाजारातून गोळा करणे.

उदाहरणार्थ, युनायटेड स्टेट्समध्ये, तुम्हाला प्रत्येक पाउंडसाठी $15 ते $20 च्या श्रेणीतील चांगल्या दर्जाचे खास मशरूम मिळतील. ऑयस्टर मशरूमसाठी, ते कमी आहे आणि सुमारे $5 ते $10 आहे.

तुमच्या व्यवसायाला नाव द्या

तुमच्या मशरूम व्यवसायासाठी आकर्षक आणि संबंधित नाव निवडणे आवश्यक आहे. तुम्ही कोणत्या प्रकारच्या उत्पादनांची विक्री करत आहात यासाठी नावाने ग्राहकांना स्पष्टपणे संबोधित केले पाहिजे.

तुमच्या मशरूम व्यवसायाची नोंदणी करा.

जर कोणी त्रासरहित कायदेशीररित्या अनुपालन करणारी कंपनी चालवण्याची योजना करत असेल तर तुमच्या व्यवसायाची नोंदणी करणे आवश्यक आहे. प्रत्येक देश आणि राज्य विविध व्यवसाय संरचना ऑफर करते. तुमच्यासाठी सर्वात अनुकूल असलेले एक निवडा.

उदाहरणार्थ, युनायटेड स्टेट्समध्ये, लहान व्यवसायांसाठी तीन संरचना लोकप्रिय आहेत. त्या मालकी, भागीदारी आणि मर्यादित दायित्व कंपन्या आहेत. एलएलसी तयार केल्याने तुमच्या वैयक्तिक मालमत्तेचे संरक्षण करण्यात तुमचे संरक्षण होते जर कंपनीवर आर्थिक विवादांसाठी खटला भरला गेला असेल.

परवाने आणि परवाने

पुन्हा परवान्याची आवश्यकता तुम्ही कुठे व्यवसाय युनिट उघडण्याचा विचार करत आहात यावर अवलंबून असेल. युनायटेड स्टेट्समध्ये, व्यवसाय सुरू करण्यापूर्वी तुम्हाला अनेक राज्य आणि फेडरल कर घेणे आवश्यक आहे. करांसाठी, तुम्ही येथे यूएस मध्ये EIN (नियोक्ता ओळख क्रमांक) साठी अर्ज करणे आवश्यक आहे.

मशरूम कुठे विकायचे

मशरूमची उत्पादने कोठे विकायची याची स्पष्ट कल्पना नसल्यास, त्यांना व्यावसायिकरित्या लॉन्च करू नका असा सल्ला दिला जातो. घाऊक आणि किरकोळ विक्रेत्यांव्यतिरिक्त, रेस्टॉरंटपर्यंत पोहोचा आणि तुमची उत्पादने प्रदर्शित करा.

मोठ्या प्रमाणात मशरूम खरेदी करण्यासाठी रेस्टॉरंट्स चांगले ग्राहक आहेत. आजकाल, व्यवसायासाठी वेबसाइट असणे आवश्यक आहे. हे केवळ तुमचा ब्रँड वाढवत नाही तर विक्रीचा एक नवीन मार्ग देखील तयार करते.

एक विपणन योजना आहे.

सर्व सांगितले आणि केले, जोपर्यंत तुम्ही मशरूमच्या उत्पादनाची जाहिरात आणि विक्री करू शकत नाही तोपर्यंत यशस्वी मशरूम फार्म तयार करणे जवळजवळ अशक्य आहे. म्हणून, एक प्रभावी विपणन योजना तयार करणे आवश्यक आहे.

सध्याच्या काळात, कोणत्याही व्यवसायासाठी ऑनलाइन उपस्थिती आवश्यक आहे. फेसबुक सारख्या सोशल प्लॅटफॉर्मवर वेबसाइट तयार करा आणि व्यवसाय पृष्ठ तयार करा. सोशल मीडिया पृष्ठांवर नवीनतम कार्यक्रम आणि नवीनतम मशरूम उत्पादन पोस्ट करत रहा.

याव्यतिरिक्त, स्थानिक किरकोळ विक्रेते, वितरक, स्था